سێكَۆشەی بەرمۆدا كە((سێكَۆشەی شەیتان)) ی بێ ئەلێن .
ناوجەیەكی ئاڵۆزە دەكەوێتە باكوری زەریای ئەتلەسی .
لە ماوەی 200سالی رابردوو تاكو ئیستا زیاتر لە ((50)) كەشتی و((20))فرۆكە تیایدا وون بوون ,وەتاكوئیستا زیاتر لە ((1000))كەس كَیانیان لەدەست داوە .
ئەم ناوجەیەیە دەكەویتە سنوری ((فلۆریدا,بۆرتریكۆ,بەرمۆدا )).
ڕووبەرەكەی ((3,900,000))كم جواركَۆشەیە.
هەركەشتیەك ئەكَاتە ئەوناوجەیە ئەكسەربەخشی ناردنی نامەكانی بە ڕادیۆ لەكاردەكەویت وخۆیشی بەشێویەكی ئاڵۆز وون دەبیت .
تەنها لەسالی 1945 ((5))فرۆكە خەریكی مەشق بوون لەم ناوجەیە تیایداوون وبێ سەرو شوین بوون .
وە هەندیكیان ئەلین شتەكان بۆ ئاسمان قووت ئەدات وە هەندیكیان ئەلین بۆ زیر ئەرز قووتیان ئەدات .
ئەوەی شایەنی ووتنە تاكو ئیستا كەس نەیتوانیووە بزانیت ئەمە هۆی جیە ..
كە خوای كَەورە نەبیت كەسی تر نازانیت ...
ناوجەیەكی ئاڵۆزە دەكەوێتە باكوری زەریای ئەتلەسی .
لە ماوەی 200سالی رابردوو تاكو ئیستا زیاتر لە ((50)) كەشتی و((20))فرۆكە تیایدا وون بوون ,وەتاكوئیستا زیاتر لە ((1000))كەس كَیانیان لەدەست داوە .
ئەم ناوجەیەیە دەكەویتە سنوری ((فلۆریدا,بۆرتریكۆ,بەرمۆدا )).
ڕووبەرەكەی ((3,900,000))كم جواركَۆشەیە.
هەركەشتیەك ئەكَاتە ئەوناوجەیە ئەكسەربەخشی ناردنی نامەكانی بە ڕادیۆ لەكاردەكەویت وخۆیشی بەشێویەكی ئاڵۆز وون دەبیت .
تەنها لەسالی 1945 ((5))فرۆكە خەریكی مەشق بوون لەم ناوجەیە تیایداوون وبێ سەرو شوین بوون .
وە هەندیكیان ئەلین شتەكان بۆ ئاسمان قووت ئەدات وە هەندیكیان ئەلین بۆ زیر ئەرز قووتیان ئەدات .
ئەوەی شایەنی ووتنە تاكو ئیستا كەس نەیتوانیووە بزانیت ئەمە هۆی جیە ..
كە خوای كَەورە نەبیت كەسی تر نازانیت ...
ــ یەكەم كەس كەوا پێنووسی داری دۆزی یەوە هنری جو بوو ساڵی 1920 بوو .
ــ جون والكر ساڵی 1827 بیری لە دروست كردنی دەنكە شقارتە كردەوە .
ــ هوبرت بوس ساڵی 1901 گسكی كارەبایی داهێنا .
ــ دینیس بابان ساڵی 1696 پانكەی داهێنا .
ــ ریچارد كاتلنج ساڵی 1862 چەكی ڕەشاشی داهێنا .
ــ دیفید باشنیل غواصەی ژێر ئاوی دروست كرد لە ساڵی
1776 .
ــ یەكەم كەس كەوا گەرمی پێو ترمومتری داهێنا زانا فهرنهایت بوو لە ساڵی 1724 دا بوو .
ــ ئەو 4 شارەی موسڵمانەكان بنیاتیان نا ئەمانە بوون (بصرە , كوفە, فسگاگ ,قیروان ) .
ــ شاری پاریس لە ساڵی 52 پ . ز دروست كرا .
ــ قەبارەی چاو ناگۆڕێت بە گەورەبوونی تەمەن بەڵام قەبارەی گوێ و لووت ناوەستن لە گەشە كردن .
ــ چاوی ووشتر مەل لە مێشكی گەورەترە .
ــ مانگا ئەتوانێ بە سەر پەیژەدا سەركەوێ بەڵام ناتوانێ لێ ی دابەزێ
.
ــ یەك یاردە یەكسانە بە 91,5 سم .
ــ ئۆرانۆلۆجیا لێكۆڵینەوەیە لە ئاسمان و چۆنێتی دروست بوونی بە ئامانجی تفسیر بۆ
ی .
ــ بایەقوش ئەتوانێ سەری بۆ هەردوولا وەرچەرخێنێ بە گۆشەی 270 پلە .
ــ ژمارەی بڕ بڕەكانی ملی زەڕافە یەكسانە بە ژمارەی بڕبڕەكانی ملی مرۆڤ .
ــ مانگا 57 كگم گیا و ئاو ئەخوات تا بتوانێ 454 گرام كەرە بدات .
ــ بۆنی مسك لە ئاسكی نێر لە ناوسكی دەرئەهێنرێ نەك لە خوێنەكەی لای هەندیەَ كەس وائەزانرێ
ــ ڕاو كردنی كەنگەر زۆر زەحمەتە لە بەرئەوەی ئەتوانێ لە دووری چەندین كیلۆمەترەوە بۆنی مرۆڤ بكات .
ــ مانگا ئێسقانی گەورە گەورەی هەیە و مانگا تەنها گیا ئەخوات ؟ ئەی باشە كالیسیۆمی لە كوێوە دەست ئەكەوێت وائێسقانی بەو شێوەیە بۆ دروست بووە بۆ زانیاریتان ئەو گژو گیایەی مانگا ئەیخوات
كالیسیۆمی تێدا نیەو تەنها پۆتاسیۆمی تێدایە .
ــ ڕەنگی خوێنی كوللەی كێڵگە سپی یە .
ــ مێ یەی ئەستێرەی دەریا ڕۆژانە 200 ملیۆن هێلكۆكە دائەنێت .
ــ چینیەكان لە سەدەی 4 ی زاینی چایان دۆزی یەوە .
ــ ئەستێرەی دەریا ئەتوانێ گەدەی بهێنێتە دەرەوە بۆ ڕاو كردنی نێچیرەكەی .
ــ حلزون یەكجار لە ژیانیدا جووت ئەبێت وە ماوەی جووت بونەكەشیان 12 كاتژمێر ئەخایەنێت .
ــ سیسرك كاتێك بەر مرۆڤ دەكەوێت خێرا ئەچێتە كونێكەوە خۆی پاك ئەكاتەوە .
ــ بۆق ئەتوانێ 1 ساڵ بێخواردن بێ بەڵام مار 3 ساڵ ئەتوانێ خواردن نەخوات .
ــ لاشەی كرم لە 2000 ماسولكە پێك دێت بەڵام لاشەی مرۆڤ تەنها 700 ماسولكەی هەیە .
ئـەویـنـداری مـێـشـك دەیـكات، نـەك دڵ
ئەوانەی ئەویندار دەبن، زیاتر لەنێو دڵیاندا هەست بەو هەستە نەناسراو و سەرسووڕهێنەرە دەكەن، بەڵام لە ڕاستیدا ئەوە هەستێكە لە لایەن 12 بەشی تایبەت لە مێشك و پێش ئەوەی تەنانەت ئەو كەسە لە بارەی هەستەكەوە شتێك بزانێت، دروست دەبێت.
(ستێفان ئۆرتێگۆ) یاریدەدەری مامۆستای دەروونناسی و دەمارناسیی زانكۆی (سیراكاس) لە نیۆیۆركدا پێی وایە مێشكی مرۆڤ پێش ئەوەی خۆدی مرۆڤ هەستی پێ بكات، ئەویندار دەبێت.
چونكە مرۆڤ ناتوانێت درك بە چالاكبوونی بەشە تایبەتەكانی مێشكی خۆی بكات وەك ئەو كاتەی كە لێدانی دڵی زیاد دەكات یان هەست بە دڵەڕاوكێ دەكات. لەو كاتەدا مێشك تەنیا سیگنالێك بۆ جەستە دەنێرێت و، ڕایدەگەینێت كە: لێرەدا خەریكە شتێك ڕوو دەدات.
لە ڕاستیدا ئەو هەستانەی لە جەستەدا دروست دەبن لەسەر مێشكدا كاریگەری دادەنێن و بەو شێوەیەیش سووڕێكی بەردەوام لە خۆشەویستی لە ناخی مرۆڤدا دروست دەبێت.
واتە لەوانەیە ئەو هەستە یەكەم جار لە مێشكدا دروست بێت، بەڵام ئەو هەستە وەكوو ڕێگەیەكی جووتساید لە نێوان جەستە و مێشكدا بە بەردەوامی دەمێنێتەوە.
(ئۆرتێگۆ) لە ڕێگەی سكەنی مێشكی ئەو كەسانەی ئەویندار بوون، توانیی 12 ناوچەی مێشك، كە لە ماوەی خۆشەویستیدا زۆر چالاك دەبن بدۆزێتەوە.
ئەو بەشانە بە هاوكاریی یەكتر (دۆپامین و ئێكسیستۆن و ئادێرنالین و واسۆپێرسین) بەرهەم دەهێنن. ئەوانە هەندێك هۆكاری كیمیاویین كە لەگەڵ هەستی خۆشی و دڵنیایی لە پێوەندی دان.
بە ڕای ئەو تۆڕێكی زۆر ئاڵۆز لە مێشكدا هەیە، كە لە كاتی دروستبوونی هەستی ئەوینداری لە كەسێكدا سێ سیستەمی سەرەكی لەو تۆڕەدا چالاك دەبێت.
ئەو سیستەمانە بریتیین لە سیستەمی عاتفی و سیستەمی بزواندن و هاندان. سیستەمی بزواندن ئەو بەشەی مێشكە، كە لەو كەسانەی بەنگەمەنییش بەكار دەبەن، چالاكە. بەڵام (ئۆرتێگۆ) پێیوایە خۆشەویستی شتێكی گەورەتر لە هەستی خووگرتن بە بەنگەمەنییەكانە. ئەو هەستە پڕۆسەیەكی ئاڵۆزی مێشكە، كە دەكرێ بڵێین عەقڵانیشە.
توێژینەوەكانی پێشتر دەریانخستووە ناوچەكانی ناسینەوەی مێشك كە لە ڕێگەی خۆشەویستی دەورووژێن لەگەڵ وێناكردنی تاك لەبارەی خۆیەوە پێوەندییان هەیە. ئەوەیش بەشێكە لە مێشكدا، كە تێكچوونی هۆی تووشبوون بە هەندێك نەخۆشی وەك (ئانۆركسیا)ـی لێ دەكەوێتەوە. لەو نەخۆشییەدا مرۆڤ بە هۆی ئەو تێكچوونەوە بەردەوامە خۆی قەڵەو دەبێنێت و، بە هۆی نەخواردنی خۆراكەوە تووشی بەدخۆراكی دێت.
بە پێی ڕاپۆرتی (ئێن.بی.سی)ـەوە توێژەران بڕوایان وایە لە ڕێگەی چارەكردن و باشتركردنی ئەو بەشە دەكرێت پێوەندیی تەندروست و درێژخایەنتر لە نێوان مرۆڤەكاندا دروست بكرێت
(ستێفان ئۆرتێگۆ) یاریدەدەری مامۆستای دەروونناسی و دەمارناسیی زانكۆی (سیراكاس) لە نیۆیۆركدا پێی وایە مێشكی مرۆڤ پێش ئەوەی خۆدی مرۆڤ هەستی پێ بكات، ئەویندار دەبێت.
چونكە مرۆڤ ناتوانێت درك بە چالاكبوونی بەشە تایبەتەكانی مێشكی خۆی بكات وەك ئەو كاتەی كە لێدانی دڵی زیاد دەكات یان هەست بە دڵەڕاوكێ دەكات. لەو كاتەدا مێشك تەنیا سیگنالێك بۆ جەستە دەنێرێت و، ڕایدەگەینێت كە: لێرەدا خەریكە شتێك ڕوو دەدات.
لە ڕاستیدا ئەو هەستانەی لە جەستەدا دروست دەبن لەسەر مێشكدا كاریگەری دادەنێن و بەو شێوەیەیش سووڕێكی بەردەوام لە خۆشەویستی لە ناخی مرۆڤدا دروست دەبێت.
واتە لەوانەیە ئەو هەستە یەكەم جار لە مێشكدا دروست بێت، بەڵام ئەو هەستە وەكوو ڕێگەیەكی جووتساید لە نێوان جەستە و مێشكدا بە بەردەوامی دەمێنێتەوە.
(ئۆرتێگۆ) لە ڕێگەی سكەنی مێشكی ئەو كەسانەی ئەویندار بوون، توانیی 12 ناوچەی مێشك، كە لە ماوەی خۆشەویستیدا زۆر چالاك دەبن بدۆزێتەوە.
ئەو بەشانە بە هاوكاریی یەكتر (دۆپامین و ئێكسیستۆن و ئادێرنالین و واسۆپێرسین) بەرهەم دەهێنن. ئەوانە هەندێك هۆكاری كیمیاویین كە لەگەڵ هەستی خۆشی و دڵنیایی لە پێوەندی دان.
بە ڕای ئەو تۆڕێكی زۆر ئاڵۆز لە مێشكدا هەیە، كە لە كاتی دروستبوونی هەستی ئەوینداری لە كەسێكدا سێ سیستەمی سەرەكی لەو تۆڕەدا چالاك دەبێت.
ئەو سیستەمانە بریتیین لە سیستەمی عاتفی و سیستەمی بزواندن و هاندان. سیستەمی بزواندن ئەو بەشەی مێشكە، كە لەو كەسانەی بەنگەمەنییش بەكار دەبەن، چالاكە. بەڵام (ئۆرتێگۆ) پێیوایە خۆشەویستی شتێكی گەورەتر لە هەستی خووگرتن بە بەنگەمەنییەكانە. ئەو هەستە پڕۆسەیەكی ئاڵۆزی مێشكە، كە دەكرێ بڵێین عەقڵانیشە.
توێژینەوەكانی پێشتر دەریانخستووە ناوچەكانی ناسینەوەی مێشك كە لە ڕێگەی خۆشەویستی دەورووژێن لەگەڵ وێناكردنی تاك لەبارەی خۆیەوە پێوەندییان هەیە. ئەوەیش بەشێكە لە مێشكدا، كە تێكچوونی هۆی تووشبوون بە هەندێك نەخۆشی وەك (ئانۆركسیا)ـی لێ دەكەوێتەوە. لەو نەخۆشییەدا مرۆڤ بە هۆی ئەو تێكچوونەوە بەردەوامە خۆی قەڵەو دەبێنێت و، بە هۆی نەخواردنی خۆراكەوە تووشی بەدخۆراكی دێت.
بە پێی ڕاپۆرتی (ئێن.بی.سی)ـەوە توێژەران بڕوایان وایە لە ڕێگەی چارەكردن و باشتركردنی ئەو بەشە دەكرێت پێوەندیی تەندروست و درێژخایەنتر لە نێوان مرۆڤەكاندا دروست بكرێت
ەهێزترین رۆژنامەی ئەمریکا ئاشکرای دەکا :
دونیای نوێ بەرێوەیە و
کوردستانیشی تێدایە
...
...
...بەپێی نەخشەیەک کە لە رۆژنامەی نیویۆرک تایمز، The New York Times ی ئەمریکیدا بلاوبۆتەوە کە پرفرۆشترین رۆژنامەی ئەمریکیە، نەخشەی نوێی دونیا کێشراوە کە تیایدا باشوری کوردستان بۆتە دەوڵەتێکی سەربەخۆ
باکوری کوردستانیش بە بۆیەیەکی جیاواز رەنگ کراوە و ناونراوە بەشی کوردی تورکیا، سوریایش بۆتە سێ بەشی جیاوازەوە، هەروەک چەند وڵاتێکی دیکەیش لەوانە بەلجیکا و چین دەوڵەتی نوێیان تێدا دادەمەزرێ
ئەم نەخشەیەی نیویۆرک تایمز شایەنی گرنگیپێدانە چونکە ئەم رۆژنامەیە ژمارەیەک لە شارەزاترین و ئاگادارترین لێکۆڵەر و پسپۆرە سیاسیەکان کاری تێدا دەکەن و لە خۆڕا نیە کە دەڵێ کوردستانی عێراق دەبێتە دەوڵەتێکی سەربەخۆ
بەهیوای ئەوەی لایەنە سیاسیەکان و پسپۆرەکانی ئەم بوارە لە کوردستانی خۆمان زیاتر بەدواداچونی بۆ بکەن و گرنگی پێویست بدەن بەم بابەتە
هةورة بروسكة
بلةي كةرمي هةورة بروسكة دةكاتة نزيكةي 30000بلةي سيليزي، ئةكةر مرؤف بيتواناية ئةو وزةيةي لةبروسكة داية بؤكاري وةبةرهينا ن بةكاري بهينيت،
گریانی مناڵی شیرهخۆره و ژیرنهکردنهوهی کار ئهکاته سهر مێشکی مناڵهکه
توێژهرهوهیهك ڕایگهیاند كهوا گریانی بهردهوامی منداڵی شیرهخۆر و ژیرنهكردنهوهی كار لهسهر مێشكی منداڵهكه ئهكات و وای لێ ئهكات كه باش گهشه نهكات و كاریگهری خراپی بۆ دواڕۆژی ههبێت
ڕۆژنامهی گاردیانی بهریتانی ڕایگهیاند كهوا توێژهر (بنیلوب لیتش) كتێبێكی نووسیوه به ناونیشانی (منداڵی شیرخۆرهت له دایك بوونییهوه تاكوو تهمهنی پێنج ساڵی) كه له ساڵی 1977 نووسیوییهتی تێیدا ئاماژه ئهدات بهوه كه ئهگهر منداڵ بۆ ماوهیهكی زۆرو بێ پسانهوه گریا ئهوه هۆڕمۆنی (كورتیزول) له مێشكی زیاد دهكات كه دهبێته هۆی لهكاركهوتنی مێشكی
ههروهها له كتێبهكهدا هاتووه دهڵێت: كه ئهمه ئهوه ناگهیهنێت كه منداڵ ههرگیز نابێ بگریت، بهڵكوو ههندێ جار گریان بۆ منداڵ شتێكی باشه، بهڵام گریانی بهردهوام و ئاوڕ لێنهدانهوهی بۆ ئهوهی ژیری بكهیتهوه، ئهوه كاریگهرییهكی خراب دهخاته سهر مێشكییهوه
ڕۆژنامهی گاردیانی بهریتانی ڕایگهیاند كهوا توێژهر (بنیلوب لیتش) كتێبێكی نووسیوه به ناونیشانی (منداڵی شیرخۆرهت له دایك بوونییهوه تاكوو تهمهنی پێنج ساڵی) كه له ساڵی 1977 نووسیوییهتی تێیدا ئاماژه ئهدات بهوه كه ئهگهر منداڵ بۆ ماوهیهكی زۆرو بێ پسانهوه گریا ئهوه هۆڕمۆنی (كورتیزول) له مێشكی زیاد دهكات كه دهبێته هۆی لهكاركهوتنی مێشكی
ههروهها له كتێبهكهدا هاتووه دهڵێت: كه ئهمه ئهوه ناگهیهنێت كه منداڵ ههرگیز نابێ بگریت، بهڵكوو ههندێ جار گریان بۆ منداڵ شتێكی باشه، بهڵام گریانی بهردهوام و ئاوڕ لێنهدانهوهی بۆ ئهوهی ژیری بكهیتهوه، ئهوه كاریگهرییهكی خراب دهخاته سهر مێشكییهوه